Miejscowości

Z HISTORII WOLI ZGŁOBIEŃSKIEJ

Najstarsze ślady osadnictwa na terenie Woli Zgłobieńskiej pochodzą z epoki wczesnego neolitu. Pierwszymi rolnikami na tym terenie była ludność kultury ceramiki wstęgowej rytej. Budowała ona charakterystyczne domostwa tzw. długie domy słupowe. Wiele znalezisk w regionie świadczy o funkcjonowaniu na tym terenie w okresie schyłkowego neolitu ludności kultury ceramiki sznurowej. Jej rozwój można datować na 2500 – 1900 p.n.e. Różniła się od poprzednich kultur, ponieważ opierała się na hodowli zwierząt, szczególnie koni, a ich gospodarka była półkoczownicza. Zmarłych grzebali w charakterystycznych kurhanach. W średniowieczu tereny dzisiejszej wsi Wola Zgłobieńska leżały na pograniczu Małopolski i Rusi Czerwonej. Wieś Wola Zgłobieńska prawdopodobnie powstała na przełomie XIV i XV w. i w źródłach funkcjonowała jako Zgłobień Nowy. Pierwszą znaną historycznie właścicielką Zgłobnia Starego i Zgłobnia Nowego (Woli Zgłobieńskiej) była Sądochna ze Zgłobnia. Wniosła ona klucz zgłobieński do możnego rodu Leliwitów Tarnowskich i Jarosławskich. Po roku 1408 wyszła z mąż za Spytka z Tarnowa. Pierwsza, nieco obszerniejsza wzmianka o Woli Zgłobieńskiej pochodzi od Jana Długosza w dziele „Liber Beneficiorum dioecensis Cracoviensis”. Wzmiankuje on istnienie wsi, w której uprawiane jest 30 łanów kmiecych. Wola Zgłobieńska należała wtedy do kasztelana krakowskiego Spytka z Jarosławia herbu Leliwa. Przez cały wiek XV wieś należała do rodu Leliwitów. Następnie na krótko przeszła w ręce Odrowążów i Jordanów. W kolejnych wiekach wieś przechodzi w ręce rodu Ligęzów, Ciecierskich, którzy w 1731 r. sprzedają te dobra Teodorowi Lubomirskiemu kasztelanowi krakowskiemu. Pod panowaniem austriackim Wola Zgłobieńska wraz z całym kluczem, przechodzi z rąk Starzeńskich do rodu Straszewskich. Ostatnimi właścicielami, do wybuchu II wojny światowej, majątków dworskich w Zgłobniu i Woli Zgłobieńskiej była rodzina żydowska Willnerów.

W Woli Zgłobieńskiej w XVIII w. uprawiano 1683 morgi. Sam folwark zajmował 502 mórg, co stanowiło około 30%. Uprawianie ziemi na folwarku opierało się na pańszczyźnie. Jej zmniejszenie przez władze austriackie do maksymalnie 3 dni było już dużym ciosem w gospodarkę dworską. Budynek dworski folwarku był nieduży i przebywali w nim przeważnie zarządcy (Lachowicz, Derezyński, Wdówka, Goldman).  W skład folwarku wchodziło sześć budynków gospodarczych oraz sad, warzywnik i dwa stawy.

W tle budynek dworski w Woli Zgłobieńskiej (stan na początek lat 50-tych XX w.)

Przełomowym rokiem w dziejach wsi, był rok 1896, w którym zaczęła funkcjonować szkoła ludowa jednoklasowa. Do użytku oddano nowy murowany budynek parterowy z dużą salą lekcyjną i mieszkaniem dla nauczyciela. O powszechności tej placówki świadczy fakt, że zostało wprowadzone równanie roczników i do szkoły miały uczęszczać dzieci urodzone w latach 1886-1887 oraz grupa starszych. Pierwsza klasa liczyła 95 uczniów. Zgodnie z planami naukowymi dla szkół ludowych z 1893 r. uczono sześć lat, realizując cztery stopnie nauki, po których można było kontynuować trzyletnie dopełnienie

Wybuch I wojny światowej, spowodował duże zamieszanie w funkcjonowaniu wsi. Ogłoszenie mobilizacji spowodowało pobór do wojska młodych mieszkańców podrzeszowskich miejscowości. Mobilizacje ogłoszono 31 sierpnia 1914 r. Od 3 września rozpoczął się odwrót armii austriackiej von Hoetzendorfa. Przez Wolę Zgłobieńską wycofujące się wojska austriackie przechodziły 19 i 20 września 1914 r, a część jednostek kwaterowało na terenie Zgłobnia i Woli Zgłobieńskiej. Dnia 21 września do Rzeszowa wkroczyli Rosjanie. Pozostawili istniejące władze, nie stosowali żadnych represji, a nawet pomagali zabezpieczać sklepy i zapewnić ubogiej ludności pożywienie. Powrót wojsk austriackich nastąpił 4 października 1914 r. Po wycofujących się Rosjanach na ten teren weszły wojska austriackie, które dokonały kolejnych kontrybucji. Do Zgłobnia i Woli Zgłobieńskiej Rosjanie po raz drugi wkroczyli 8 listopada. Około 15 godziny pojawił się patrol rosyjski, a za nim przybyły jednostki frontowe. Pierwszy większy oddział stacjonował w dniach 8 – 10 listopada. Pod kwaterunek zajęto szkoły, zabudowania folwarczne, prywatne kwatery. Po bitwie gorlickiej Rosjanie opuścili ten teren i praktycznie do końca wojny stał on na uboczu działań wojennych. Po odzyskaniu niepodległości zaczęto organizować struktury polskiej państwowości, ale dopiero w 1933r wprowadzono gminy wielowioskowe składające się z gromad. Wola Zgłobieńska trafiła do gminy Racławówka.

Po wybuchu II wojny światowej pierwsze jednostki niemieckie dotarły do wsi 8 września 1939 r. Rozpoczął się trudny okres okupacji hitlerowskiej. Najtragiczniejszym wydarzeniem w dziejach Woli Zgłobieńskiej, była pacyfikacja przysiółka Ścieżki. W wyniku działalności niedużego oddziału Gwardii Ludowej, zasilonego Rosjanami zbiegłymi jeńcami obozy w Pustkowie. W niedziele 18 lipca 1943 r. Niemcy dokonali pacyfikacji przysiółka Ścieżki, w której ukrywali się gwardziści. W jej wyniku zginęło 8 gwardzistów, 3 żołnierzy niemieckich oraz 30 mężczyzn, 6 kobiet i 2 dzieci oraz 1 osoba idąca przypadkowa przez las. Po wojnie w 1985 r. wieś została odznaczona Krzyżem Partyzanckim III Klasy.

Dramatyczne wydarzenia towarzyszyły również wkroczeniu Armii Czerwonej. Miało ono miejsce na przełomie lipca i sierpnia 1944 r. W wyniku ostrzału artyleryjskiego zginęło dwoje mieszkańców, a kilkoro zostało rannych. Po zakończeniu wojny zaczęto tworzyć struktury Polski Ludowej. Był to okres sporego niepokoju. Oprócz działających oddziałów antykomunistycznego podziemia, ludność grabiły zwykłe bandy przestępców. Ostatni duży oddział partyzancki, Hieronima Dekutowskiego „Zapory”, przemaszerował przez Wolę Zgłobieńską 27 sierpnia 1946 r. Nowa władza utrzymała przymusowe dostawy płodów rolnych, sparcelowała ziemie folwarku, a od 1951 r. zaczęła elektryfikować wieś. Dbała również o poglądy mieszkańców, tworząc wiele organizacji społecznych, które przeprowadzały częste zbiórki i akcje. W 1954 r. wprowadzono nowy podział administracyjny i utworzono Gromadzkie Rady Narodowe. W latach 1954-1972 funkcjonowała Gromadzka Rada Narodowa w Woli Zgłobieńskiej, która obejmowała wsie Wola Zgłobieńska i Zgłobień. Zajmowała się utrzymaniem szkól, rozbudowa dróg, zabiegano o uruchomienie komunikacji PKS i wieloma problemami społecznymi. We wsi funkcjonowało Koło Stronnictwa Ludowego oraz Podstawowa Organizacja Partyjna PZPR, Koło Związku Młodzieży Wiejskiej. Od 1949 r. działa we wsi Ochotnicza Straż Pożarna, a od 1953r. Koło Gospodyń Wiejskich. W 1978 r. powstało drugie KGW na Zagórach, ale po kilkunastu latach działalności oba koła połączyły się. W 1949 r. rozbudowano starą szkołę, ale wkrótce okazała się za małą i w 1958 r. rozpoczęto budowę nowej szkoły. Rozbudowa trwała do 1969 r.

Kolejna reforma administracyjna utworzyła gminy wielowioskowe. Wola Zgłobieńska trafiła od 1973 r. do gminy Racławówka, ale już w 1975 r. utworzono gminę Boguchwała, do której administracyjnie przynależy do dziś. Przemiany demokratyczne z początku lat osiemdziesiątych nie były we wsi zbyt odczuwalne. Z utrudnieniami stanu wojennego i szarą rzeczywistością PRL mieszkańcy radzili sobie jak mogli.

Największym problemem, który powstał na początku lat 80-tych i w pełni nie został rozwiązany do dnia dzisiejszego, było zlokalizowanie na terenie Woli Zgłobieńskiej wysypiska śmieci dla miasta Rzeszowa. Prace projektowe nad lokalizacją wysypiska rozpoczęto w 1979 r. Zlokalizowano je na terenie byłej cegielni na Lisiakach. Eksploatacja wysypiska zaczęła się w maju 1982 r. Wysypisko eksploatowano do marca 1990 r. Szczególnie niebezpieczne okazały się jednak odpady w postaci stłuczki szklanej z R.Z.L.W. „Polam” z Pogwizdowa, zawierające rtęć. Na bardzo burzliwym spotkaniu mieszkańców Woli Zgłobieńskiej z władzami wojewódzkimi, podjęto decyzję o rozpoczęciu strajku i zblokowaniu drogi dojazdowej do wysypiska. W 1990 r., zdesperowani mieszkańcy okolicznych gospodarstw wspierani przez mieszkańców Woli Zgłobieńskiej, Zgłobnia, działaczy NSZZ RI „Solidarność”, rozpoczęli strajk polegający na zablokowaniu drogi dojazdowej do wysypiska. Wstrzymano eksploatację wysypiska. Nowo powstały samorząd gminny, w 1991 r. ustalił rekultywację terenu byłego składowiska. Od lat 90 tych wieś szybko się rozwija. Powstała sieć wodociągowa, kanalizacyjna, telefoniczna i gazyfikacyjna. Rozbudowano sieć dróg asfaltowych i chodników. Coraz więcej ulic jest oświetlonych i zbudowano sieć światłowodową. Wola Zgłobieńska stała się atrakcyjnym miejscem dla budownictwa jednorodzinnego. W 2019 r. rozpoczęła się rozbudowa szkoły.